Često u Fond PIO stižu razna pitanja koja se tiču prava na porodičnu penziju – kako se ona stiče, ko ima pravo na nju i dokle i u kojim slučajevima se može izgubiti, kao i da li se može ponovo steći.
Jedna korisnica izrazila je zabrinutost u vezi porodične penzije koju prima posle smrti muža.
Ona kaže da taj iznos nije veliki a da je prinuđena da se zaposli pogotovo što njeno dete od prošle godine nema više pravo na deo penzije pa je iznos postao još manji.
Čitateljka brine i pita da li ću u slučaju da se zaposli ostati bez porodične penzije.
Iz Fonda PIO objasnili su na koji način ona ipak može da zadrži porodičnu penziju i ako se zaposli.
Korisnicima porodične penzije koji obavljaju poslove po ugovoru o delu, autorskim ugovorima i sličnim, ne vrši se obustava isplate penzije pod uslovom da iznos ostvarene ugovorene naknade na mesečnom nivou bude niži od iznosa najniže osnovice u osiguranju zaposlenih, važeće u momentu uplate doprinosa.
Ukoliko se korisnik porodične penzije zaposli, tj. zasnuje radni odnos, isplata porodične penzije se, međutim, obustavlja. Isplata se obustavlja sa danom početka zaposlenja, tj. sa danom prijave na osiguranje. To znači da korisniku porodične penzije kad se zaposli ne prestaje pravo na porodičnu penziju, već se samo obustavlja isplata penzije za vreme trajanja zaposlenja, odnosno obavljanja samostalne delatnosti. Nakon prestanka osiguranja, korisnik treba da se obrati nadležnoj filijali Fonda PIO kako bi se nastavilo sa daljom isplatom porodične penzije.
Pitanje o pravu na porodičnu penziju postavio je i učenik iz Beograda koji navodi da ide u četvrti razred gimnazije i planira da upiše fakultet.
Ovog meseca sam napunio 18 godina i do sada sam preko majke primao porodičnu penziju posle smrti oca. Mogu li sada da otvorim račun na svoje ime i da primam porodičnu penziju lično, pita ovaj mladić.
Iz Fonda PIO stigao je potvrdni odgovor.
Detetu kome je do punoletstva isplata porodične penzije vršena preko zakonskog zastupnika/staratelja, kad postane punoletno isplata porodične penzije može se vršiti na njegovo ime. U tom slučaju treba da otvori tekući račun kod banke preko koje želi da se isplaćuje penzija, a zatim treba filijali Fonda koja je donela rešenje o ostvarivanju prava na porodičnu penziju da podnese zahtev da se ubuduće isplata porodične penzije vrši na njegovo ime i na njegov tekući račun. Uz zahtev je potrebno priložitii fotokopiju rešenja o priznavanju prava na porodičnu penziju, fotokopiju lične karte i ovlašćenje od banke kod koje je otvoren tekući račun za prijem penzije.
Inače, pravo na porodičnu penziju jedno je od najkompleksnijih prava iz oblasti penzionog osiguranja.
To pravo imaju članovi porodice umrlog korisnika starosne ili invalidske penzije, odnosno umrlog osiguranika koji je ispunio uslove za penziju ili navršio najmanje pet godina staža osiguranja. Ukoliko je uzrok smrti povreda na radu ili profesionalna bolest, članovi porodice stiču pravo na penziju bez obzira na dužinu staža osiguranja umrlog.
Pravo na porodičnu penziju mogu ostvariti:
1. Supružnik i vanbračni partner ukoliko su brak, odnosno vanbračna zajednica života trajali najmanje tri godine ili ako sa umrlim osiguranikom, odnosno korisnikom prava ima zajedničko dete, i to ako ispunjava sledeće uslove:
Udovica:
ako je do smrti supružnika, odnosno vanbračnog partnera navršila 53 godine života, ili
ako je do smrti supružnika, odnosno vanbračnog partnera, ili u roku od jedne godine od dana smrti postala potpuno nesposobna za rad, ili
ako je ostalo jedno ili više dece koja imaju pravo na porodičnu penziju po tom supružniku, odnosno vanbračnom partneru, a udovica obavlja roditeljsku dužnost prema toj deci. Udovica koja u toku trajanja prava prema tom osnovu postane potpuno nesposobna za rad, zadržava pravo na porodičnu penziju dok postoji ta nesposobnost.
Udovica koja do smrti supružnika, odnosno vanbračnog partnera nije navršila 53 godine života, ali je navršila 45 godina života, stiče pravo na porodičnu penziju kad navrši 53 godine života.
Udovica koja u toku trajanja prava na porodičnu penziju navrši 53 godine života, trajno zadržava to pravo, a ona kojoj pravo na porodičnu penziju prestane pre navršenih 53 godine života, ali posle navršenih 45 godina života može ponovo ostvariti pravo kad navrši 53 godine života.
Udovac:
ako je do smrti supružnika, odnosno vanbračnog partnera navršio 58 godina života, ili
ako je do smrti supružnika, odnosno vanbračnog partnera, ili u roku od jedne godine od dana smrti postao potpuno nesposoban za rad, ili
ako je ostalo jedno ili više dece koja imaju pravo na porodičnu penziju po tom supružniku, odnosno vanbračnom partneru, a udovac obavlja roditeljsku dužnost prema toj deci. Udovac koji u toku trajanja prava prema tom osnovu postane potpuno nesposoban za rad, zadržava pravo na porodičnu penziju dok postoji ta nesposobnost.
Udovac koji u toku trajanja prava na porodičnu penziju navrši 58 godine života, trajno zadržava to pravo.
Pravo na porodičnu penziju, pod istim uslovima, može ostvariti i supružnik iz razvedenog braka i vanbračni partner posle prestanka zajednice života vanbračnih partnera, ako im je sudskom presudom utvrđeno pravo na izdržavanje.
2. Deca: (rođena u braku ili van braka ili usvojena, pastorčad koju je osiguranik, odnosno korisnik prava izdržavao, unučad, braća i sestre i druga deca bez roditelja odnosno deca koja imaju jednog ili oba roditelja koji su potpuno nesposobni za rad, a koju je osiguranik, odnosno korisnik prava izdržavao) stiču pravo na porodičnu penziju i ona im pripada:
do 15 godina života, bez obzira na to da li se školuju;
do 20 godina ako pohađaju srednju školu;
do navršenih 26 godina života, ako studiraju;
dok traje nesposobnost za samostalan život i rad, nastala do 15. godine života;
dok traje nesposobnost za samostalan život i rad, nastala posle 15. godine života, a pre smrti osiguranika, odnosno korisnika prava pod uslovom da ga je osiguranik, odnosno korisnik prava izdržavao do svoje smrti.
Detetu kome je školovanje prekinuto zbog bolesti, porodična penzija pripada i za vreme bolesti, kao i iznad godina života propisanih u slučaju školovanja, ali najviše za onoliko vremena koliko je zbog bolesti izgubilo od školovanja.
Detetu kome je školovanje prekinuto zbog služenja vojnog roka, porodična penzija pripada i za vreme služenja vojnog roka, a najduže do navršene 27. godine života.
Invalidno dete stiče pravo na porodičnu penziju i posle prestanka zaposlenja, odnosno obavljanja samostalne delatnosti.
3. Roditelj: (otac i majka, očuh i maćeha i usvojioci) koje je osiguranik, odnosno korisnik prava izdržavao do svoje smrti, stiču pravo na porodičnu penziju ako je navršio 65 (muškarac), odnosno 60 (žena) godina života ili postao potpuno nesposoban za rad.
Iznos porodične penzije se određuje u procentu od penzije koja pripada, odnosno koja bi pripadala umrlom u momentu smrti, i to:
za jednog člana 70%
za dva člana 80%
za tri člana 90%
za četiri i više članova 100%.
Deci bez oba roditelja pripada, pored porodične penzije po jednom roditelju, i porodična penzija po drugom roditelju, kao jedna penzija čiji iznos ne može preći najviši iznos penzije određen zakonom.
Članovima šire porodice – roditelji, braća, sestre i druga deca bez roditelja, koje je umrli izdržavao do smrti, pripada razlika do punog iznosa penzije umrlog, ako to pravo ostvaruju uz članove uže porodice.
Ako pravo na porodičnu penziju imaju supružnik, vanbračni partner, supružnik iz razvedenog braka i vanbračni partner posle prestanka zajednice života vanbračnih partnera, ako im je sudskom presudom utvrđeno pravo na izdržavanje, određuje se jedna porodična penzija u visini koja pripada za jednog člana porodice i deli u jednakim iznosima.
Kada je izdržavanje uslov za sticanje prava na porodičnu penziju, smatra se da je umrli osiguranik, odnosno korisnik prava na penziju izdržavao člana porodice ako ukupni mesečni prihodi člana porodice ne prelaze iznos najniže penzije, u prethodnom kvartalu. U prihode ne uzima se: dodatak na decu, roditeljski dodatak, materijalno obezbeđenje porodice, porodična penzija ostvarena po drugom roditelju, novčana naknada po osnovu pomoći i nege, novčana naknada za telesno oštećenje, primanja po osnovu nagrada, otpremnina zbog odlaska u penziju, kao i primanja po osnovu učeničkog i studentskog standarda.
Isplata porodične penzije se obustavlja u slučaju stupanja korisnika u osiguranje. Isplata se neće obustaviti samo kada je mesečna ugovorena naknada niža od najniže osnovice u osiguranju zaposlenih važeće u momentu uplate doprinosa.
Zahtev se podnosi filijali poslednjeg osiguranja, odnosno prema mestu prebivališta umrlog korisnika penzije. U zahtevu su navedeni dokazi potrebni za odlučivanje. Kada se pravo na porodičnu penziju ostvaruje po osnovu nesposobnosti za samostalan život i rad, uz zahtev se prilaže medicinska dokumentacija u originalu ili overenoj fotokopiji (overa se može izvršiti u fondu). Organu veštačenja fonda na osnovu medicinske dokumentacije i ličnog pregleda, daje Nalaz, mišljenje i ocenu o postojanju nesposobnosti za samostalan život i rad.
Isplata porodične penzije se vrši na tekući račun, na račun ustanove u koju je korisnik smešten, na devizni račun (ako korisnik ima prebivalište van teritorije Republike Srbije) i preko ovlašćenog lica.
Lice koje je prouzrokovalo smrt osiguranika, odnosno korisnika prava, namerno ili krajnjom nepažnjom, ne može po tom osnovu ostvariti pravo na porodičnu penziju.
VAŽNO JE ZNATI
Deca starija od 15 godina donose potvrde o školovanju jednom godišnje, odnosno potvrde o upisanoj godini na visokoškolskoj ustanovi. Ako se ne donese potvrda, prestaje pravo na porodičnu penziju.
Udovice ili udovci ne gube porodičnu penziju ako sklope novi brak ili zasnuju vanbračnu zajednicu.
Penziju možete primati na tekući račun, na račun ustanove u kojoj ste smešteni, na devizni račun (ako imate prebivalište van teritorije Republike Srbije) i preko ovlašćenih lica.
Penzioner je dužan da prijavi promenu adrese, kao i druge promene koje su od uticaja na pravo.
Ako je umrli osiguranik, odnosno korisnik prava radio i u inostranstvu, uključujući i bivše jugoslovenske republike, o pravu na porodičnu penziju po osnovu inostranog staža odlučuje se po propisima te države.
Ovo su dokazi potrebni za ostvarivanje prava na porodičnu penziju:
Izvod iz matične knjige umrlih (original ili overena fotokopija) za umrlog osiguranika – korisnika prava
Izvod iz matične knjige rođenih za članove porodice za koje se podnosi zahtev (original ili overena fotokopija) i dokaz o identitetu za punoletne članove porodice (lična karta na uvid ili uverenje o prebivalištu)
Izvod iz matične knjige venčanih za udovu/ca izdat posle smrti osiguranika (original ili overena fotokopija), odnosno pravosnažna sudska odluka o postojanju vanbračne zajednice
Pravosnažna sudska presuda o razvodu braka i dosuđenom izdržavanju za supružnika iz razvedenog braka, odnosno za vanbračnog partnera po prestanku postojanja vanbračne zajednice
Izveštaj o povredi na radu, odnosno o profesionalnoj bolesti ako je umrli osiguranik pretrpeo povredu na radu ili imao profesionalno bolest (ako je smrt nastala kao posledica te povrede ili bolesti)
Dokaz o regulisanom vojnom roku (overena fotokopija vojne knjižice ili uverenje vojnog odseka) za umrlog osiguranika
Dokaz o školovanju dece starije od 15 godina
Fotokopija zdravstvene knjižice članova porodice
Dokazi o penzijskom stažu umrlog osiguranika u Republici Srbiji – radna knjižica, uverenje o beneficiranom stažu, druge javne isprave o stažu (rešenja, uverenja, potvrde i slično) u originalu ili overenoj fotokopiji
Uverenje o obavljanju samostalne delatnosti za pokojnog osiguranika, koje izdaje nadležni organ opštine, odnosno odgovarajuće udruženje, savez (za period do 31. 12. 2005. godine), odnosno rešenje Agencije za privredne registre (za period od 1. 1. 2006. godine)
Uverenje o plaćenom doprinosu za PIO sa iskazanim osnovicama doprinosa i iznosom uplaćenog doprinosa, izdato od Poreske uprave za period obavljanja samostalne delatnosti (ovo uverenje nije potrebno za samostalne umetnike, filmske radnike i sportiste do 31. 12. 2002. godine, a za sveštenike i verske službenike do 31. 8. 2004. godine) za pokojnog osiguranika
Uverenje o plaćenom doprinosu za PIO sa iskazanim osnovicama doprinosa i iznosom uplaćenog doprinosa, izdato od Poreske uprave za period obavljanja poljoprivredne delatnosti za umrlog osiguranika
Dokaz o korišćenju prava kod Nacionalne službe za zapošljavanje za članove porodice (rešenje, uverenje)
Medicinska dokumentacija u originalu ili overenoj fotokopiji (overa se može izvršiti i u Fondu) za udovu-udovca potpuno nesposobnog za rad
Rešenje o kategorizaciji, odnosno medicinska dokumentacija u originalu ili overenoj fotokopiji (overa se može izvršiti i u Fondu), ako ne postoji rešenje o kategorizaciji za decu nesposobnu za samostalan život i rad
Poresko uverenje za članove porodice o ukupnoj visini mesečnog prihoda u prethodnom kvartalu pre smrti osiguranika – korisnika, imena i adrese lica koja mogu da potvrde činjenicu izdržavanja kada je izdržavanje uslov za sticanje prava na porodičnu penziju
Rešenje o starateljstvu ako podnosilac zahteva nema zakonskog staraoca
Dokazi o stažu u inostranstvu za umrlog osiguranika
